Na konferenciji u San Francisku 1947. godine usvojena je odluka da se kao Dan UN-a obilježava datum stupanja na snagu Osnivačke povelje OUN, 24. oktobar, potpisane 26. juna 1945. godine, takođe u tom gradu američke savezne države Kalifornije. TEKST SE NASTAVLJA NAKON VIDEO OGLASA

Povodom jubileja, generalni sekretar UN-a Antonio Gutereš ocijenio je da se organizacija čiji je smisao postojanja svjetski mir, odnosno međunarodna saradnja s ciljem postizanja opšte dobrobiti, nalazi pred novim izazovima.

-Osam decenija kasnije, može se povući direktna linija između stvaranja Ujedinjenih nacija i sprječavanja Trećeg svjetskog rata - rekao je Gutereš.

I danas, pod okriljem UN obezbijeđeno je prisustvo hiljada pripadnika mirovnih snaga u 11 kriznih žarišta širom svijeta, uz gotovo 30 sporazuma o razoružanju, kao i uklanjanje preko 55 miliona nagaznih mina.

Od osnivanja pa do danas, UN su bile, i jesu, jedinstvena institucija s misijom sporazumjevanja, unaprjeđenja mira, sprovođenja održivog razvoja i zaštite ljudskih prava, s prevashodnim ciljem da pomognu u okončanju strahota rata i obezbijede održiv mir.

UN takođe dokumentuju kršenja ljudskih prava širom svijeta, promovišući poštovanje međunarodnih normi i standarda, uz podršku vladama u njihovim reformskim naporima u preko 90 zemalja.

Stupanju na snagu osnivačkog akta Povelje UN-a, prije 80 godina, prethodila je ratifikacija stalnih članica Savjeta bezbjednosti UN-a — Britanije, Francuske, SAD, Sovjetskog Saveza i Kine, koju je tada vodila nacionalistička Čang Kaj Šekova vlada.

Generalna skupština Organizacije Ujedinjenih nacija 1947. godine usvojila je odluku da se datum stupanja na snagu Povelje OUN obilježava kao Dan OUN, dok je za međunarodni praznik Dan Organizacije Ujedinjenih nacija, 24. oktobar, proglašen 1971.

Povelja, kao i čitav koncept Organizacije Ujedinjenih nacija, izrasli su iz iskustva Drugog svjetskog rata, objavila je RTS.

Saveznici su, poučeni užasnim iskustvima koje je taj rat donio, bili namijenjeni da ustroje tijelo koje bi regulisalo potonje odnose među državama, u nadi da će tim putem, koliko je moguće, biti preduprijeđene moguće opasnosti u perspektivi.

Nije bila riječ samo o političkim principima i odnosima, nego i o mjerama međunarodne ekonomske saradnje koje su takođe trebale onemogućiti u budućnosti krupne ekonomske lomove, pa otuda i potencijalno politički opasne situacije. Tako će biti ustrojen Međunarodni monetarni fond, Svjetska banka i druga slična tijela.

Ideja je bila da se stvori bitno efikasnije tijelo od međuratnog Društva naroda koje će, formalno, biti raspušteno 18. aprila 1946.

Prethodno, Povelja UN razmatrana je i uobličena tokom konferencije u San Francisku, koja je započela 25. aprila 1945. Povelju su potom, poslije dvomjesečnog rada, potpisali predstavnici 50 zemalja, 26. juna te godine, u San Francisku.

Sadržavala je tumačenje ciljeva UN-a, razradu strukture i tijela organizacije koja je tada bila u osnivanju. Precizirani su glavni organi, kao što su Savjet bezbjednosti, Generalna skupština, Međunarodni sud pravde, Ekonomski i socijalni savjet i Starateljski savjet.

Poveljom su članice obavezane da njeguju mir, međunarodno pravo i bezbjednost, ali i da usaglašavaju ekonomske i socijalne mjere te poštuju ljudska prava.

Dokument počinje preambulom i sadrži ukupno 111 članova raspoređenih u 19 poglavlja.

Preambula sadrži opštu izjavu o ciljevima organizacije i proklamuje obavezu da se članice drže ugovorenog. Oblikovana je uglavnom po uzoru na ustavna načela SAD.

Nadalje su u 19 poglavlja razrađeni svi detalji funkcionisanja UN.

Okvir potonjih Ujedinjenih nacija stvaran je na više skupova predstavnika zemalja saveznica tokom Drugog svjetskog rata, počev od konferencije održane u Londonu 12. juna 1941, kada je objavljena zajednička izjava na temu ciljeva i principa zajedničke borbe.

Sastavni dio bila je i vizija svijeta po okončanju rata. Već tada je naglašena potreba da se u potonjem svijetu izgradi ekonomska i socijalna stabilnost za sve. U tom smislu proklamovana je potreba međusobne saradnje „slobodnih naroda” kako u ratnim naporima tako i u izgradnji poratnog svijeta.

Uslijedila je dva mjeseca docnije zajednička izjava SAD i Ujedinjenog kraljevstva, koja je donijela razradu pomenutih načela.

Taj dokument u istoriju je ušao pod nazivom Atlantska povelja.

Osam tačaka tog dokumenta sadržavale su manje-više sve ključne odredbe koje će biti unesene u osnivačka akta Organizacije Ujedinjenih nacija.

Prvog dana naredne, 1942. godine, predstavnici 30 zemalja saveznica potpisali su Deklaraciju Ujedinjenih nacija, kojom su ponovljeni navedeni principi uz naglasak na zajedničku borbu protiv zemalja Osovine. Tim dokumentom pojavio se izraz „Ujedinjene nacije”.

Deklaraciju su potpisali i predstavnici Vlade Kraljevine Jugoslavije.

Tokom konferencije u Dambarton Ouksu, u Džordžtaunu kod Vašingtona, ljeta i jeseni 1944. (21. avgust – 7. oktobar 1944), principi potonje međunarodne organizacije dalje su razrađeni i precizirani. Tada je uglavnom usaglašena struktura sistema UN.

Dalja usaglašavanja uslijedila su tokom savezničke konferencije na Jalti u februaru 1945. Tom prilikom precizirano je kako će funkcionisati Savjet bezbjednosti.

Prvo zasjedanje Generalne skupštine UN-a održano je u Londonu, 10. januara 1946. godine, dok se prvo okupljanje Savjeta bezbjednosti dogodilo nedjelju dana potom.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, Twitter nalogu i uključite se u našu Viber zajednicu.