Rodoljub Čolaković rođen je 7. juna 1900. godine, u imućnoj bijeljinskoj porodici. Otac Mićo i majka Soka preminuli su dok je bio desetogodišnji dečak, te je briga o njegovom odgajanju i obrazovanju pala na strogog dedu. U Bijeljini završava osnovnu i nižu trgovačku školu, a obrazovanje nastavlja u Sarajevu na trgovačkoj akademiji, te na Visokoj školi za trgovinu i promet u Zagrebu.

U ranoj mladosti, Rodoljuba zahvata buntovnički duh koji će ga pratiti tokom celog njegovog života. Knjiga je bila njegov nerazdvojni životni saputnik; upravo su knjige bile te koje su prvi put pokrenule razmišljanja o socijalnoj nepravdi u tadašnjem društvu, koje on nije mogao da oseti na sopstvenoj koži. Protivno svom imovinskom stanju i staležu, njemu za srce već u pubertetskim godinama prianja marksistička ideologija koja se tada poput groznice širila kroz narode cele Evrope. U svojoj devetnaestoj godini postaje jedan od prvih članova tek formirane Socijalističke radničke partije Jugoslavije, odnosno Komunističke partije Jugoslavije.

Partijski rad vrlo brzo je okupirao i misli i slobodno vreme. Zajedno sa svojim nerazdvojnim prijateljem Alijom Alijagićem, marljivo radi na stvaranju organizacija KPJ. U decembru 1920. godine, vlast Kraljevine Jugoslavije donosi zloglasni dekret poznat pod nazivom „Obznana“ u kojem se zabranjuje rad Komunističke partije i sindikata, čiji je autor bio ministar policije Milorad Drašković. Rodoljubov život naglo ostaje potpuno prazan. Već označen kao jedan od potencijalnih neprijatelja države, on svoj rad nastavlja uglavnom na tajnim sastancima sa najbližim prijateljima koji su ostali dosledni svojim tadašnjim uverenjima. Upravo na jednom od tih sastanaka upoznaje se jednim od funkcionera tada zabranjene partije, Hercigonjom.

Hercigonji, mnogo starijem od Roćka i njegovih drugova, nije bilo potrebno mnogo da ih ubedi da je jedini put da se stane na kraj Obznani i proganjanju – individualni teror. Zajedno sa Dimitrijem Lopandićem i Nikolom Petrovićem formira organizaciju „Crvena pravda“ u koju se vrlo brzo uključuje i Alija. Cilj je bio jedan – uklanjanje visokih državnih funkcionera kako bi se vlast primorala na povlačenje dekreta. Nakon jednog neuspešnog pokušaja atentata na Milorada Draškovića od strane Petrovića, grupa se na neko vreme smiruje i povlači u Zagreb.

Jednog jutra, pročitavši u novinama da se Drašković nalazi u Delnicama na letovanju, grupa donosi odluku da atentat pokuša opet. Kao neposredni izvršilac atentata, dobrovoljno se javio Alija Alijagić. Znajući da se nijedan od njih neće izvući, dogovoreno je da po hapšenju Alija oda i svoje drugove s ciljem sticanje što većeg publiciteta suđenja koje će uslediti.

Atentat je izvršen 7. jula 1921. godine. Alija je za počinjeni zločin kažnjen smrću, a Rodoljub Čolaković petnaestogodišnjom robijom.

Upravo na robiji Roćko će se upoznati sa samim vrhom buduće države; između ostalih tu su bili i poznati jugoslovenski umetnik Moša Pijade kao i Josip Broz. Od petnaest godina, izdržao je dvanaest (celu svoju mladost provešće iza rešetaka), u Lepoglavi, Sremskoj Mitrovici i Mariboru. Vreme je popunjavao učenjem i prevođenjem marksističkih dela.

Nakon izlaska iz zatvora, emigrira iz zemlje i odlazi u Moskvu, gde završava „Lenjinovu školu“ i penje se u sam vrh partijske organizacije.

Rat ga zatiče u Beogradu; zajedno sa ostatkom Glavnog štaba NOP odreda Srbije ilegalno napušta okupiranu prestonicu i odlazi u tada jedinu slobodnu teritoriju, Užičku republiku, po čijem padu prelazi u Bosnu i počinje da učestvuje u rukovođenju i organizaciji Narodno-oslobodilačke borbe. Skoro celi rat provešće lutajući i okupljajući partizanske odrede po Hercegovini, srednjoj Bosni i Semberiji.

Osim uloge rukovodioca, Rodoljub dobija i jedan specifičan zadatak: da svakodnevno vodi dnevnik, zapisujući sve što vidi i proživi. Odavde počinje njegov književni rad; dnevnik je posle rata pretvoren u pet tomova „Zapisa iz oslobodilačkog rata“. Pisao je novinske članke, propagandne letke, bio koautor brojnih knjiga o Drugom svetskom ratu. Napisao je još dva autobiografska dela, „Kuća oplakana“ u kojoj govori o svojim godinama provedenim na robiji, i „Kazivanje o jednom pokolenju“. Njegov posleratni dnevnik poslužiće dr Zdravku Antoniću da, posle njegove smrti, napiše knjigu „Rodoljub Čolaković: U svetlu svog dnevnika“, u kojoj će se pokazati Roćkovo nezadovoljstvo upravljanjem u državi kojoj je posvetio ceo svoj život, a koja je srljala u raspadanje i neslavni građanski rat.

Više puta je biran za narodnog poslanika Skupštine SFRJ, člana Centralnog komiteta Saveza komunista Jugoslavije, Centralnog komiteta Saveza komunista Bosne i Hercegovine. Bio je član Predseništva Saveznog odbora SSRN Jugoslavije i Centralnog odbora SUBNOR-a Jugoslavije.

Umro je 30. marta 1983. godine, i sahranjen je u Aleji zaslužnih građana u Beogradu. Sve svoje ordene, rukopise, dnevnike i knjige ostavio je Spomen-domu Crvene pravde u Bijeljini.

Ime Bijeljine raširio je daleko van granica današnje države, i ova kratka biografija samo je pokušaj da velika dela i veliki ljudi nikada ne treba da ostanu zatrpani pod prašinom vremena, već da ponosno stoje poput svetionika mlađim naraštajima.

Autor: Miloš Stojsavljević

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, Twitter nalogu i uključite se u našu Viber zajednicu.